Katja Mater: What We See &
What We Know
13.10—8.12.2013
Vaak begint kunst met de behoefte iets zichtbaar te maken dat anders geheel of gedeeltelijk onzichtbaar blijft — wonderlijke details, complexe structuren en aspecten van de werkelijkheid die buiten het bereik van onze natuurlijke waarneming vallen. Het laatste is ook een belangrijk vertrekpunt voor Katja Mater; terwijl ze de poëzie van het moment probeert te vangen, legt ze de schoonheid van basale natuurkundige wetten bloot.
Site-Specific Density Drawings
Bij de instant-fotografie — zoals bij de Polaroid camera — valt het moment van belichting met dat van ontwikkeling (bijna) samen; net als bij de schilderkunst worden de kleuren en tinten ter plekke gemengd. Belicht je meerdere keren hetzelfde vlak, dan kun je op deze wijze lagen aanbrengen in een foto. Dat is dan ook precies wat Katja Mater in haar Site-Specific Density Drawings doet. Het basisprincipe van dit werk is vrij simpel: ze schildert de witte muur en vloer in de tentoonstellingsruimte eerst vlak voor vlak zwart en vervolgens weer wit. De stadia fotografeert zij en legt daarbij verschillende ‘momentopnames’ over elkaar heen door met meervoudige belichting te werken. Er ontstaan gelaagde beelden, twee op weg naar zwart, twee op weg terug naar wit. En omdat aan het einde alleen de witte muur blijft, documenteert één enkele, eenmalig belichte foto de geheel zwart geverfde muur. De beelden zijn net zo goed herinnering en documentatie van dit proces als iets geheel nieuws: ‘schilderijen’ zoals we die anders nooit hadden gezien.
Composition of Light
Wit licht valt niet op. Het is zo normaal dat we doorgaans niet doorhebben hoe het onze waarneming en werkelijkheid kleurt. Laat je wit licht echter door een prisma vallen, dan verschijnen opeens alle kleuren van de regenboog: rood, oranje, geel, groen, blauw en indigo. Dit wonderlijke fenomeen ligt besloten in onze alledaagse realiteit. Voor Composition of Light bouwde Mater een apparaat waarmee zij de kleuren, ontstaan door de breking van licht, gescheiden van elkaar op de wand kan projecteren. Vervolgens heeft zij deze gefilmd en daarbij telkens dezelfde filmstrook belicht zodat de kleuren in de projectie — het eindresultaat — weer naast elkaar verschijnen. Uit de ingrediënten van doodgewoon licht ontstaat een nieuwe compositie.
Searching for White
Door gebruik te maken van een kleurenwiel poogt Mater de spectrumkleuren met elkaar te laten versmelten tot wit. Het kleurenwiel berust op een eenvoudig principe: hoe sneller je het wiel draait des te minder is het menselijk oog in staat de kleuren van elkaar te onderscheiden — er verschijnt, als de kleuren de juiste verhouding hebben, een witte cirkel. In een soort proces van trial-and-error probeert Mater achter de juiste kleurverhouding te komen die dit zal bewerkstelligen. Het begint met een imperfect kleurenwiel op een muur, gefilmd met een camera die om haar eigen as draait zodat de kleuren zich in de opname vermengen. Op een gegeven moment loopt Mater het beeld in, alleen zichtbaar als een zwarte stip, om de kleurverhoudingen aan te passen. De mengkleur verschuift langzaam van geel via groen naar blauw, tot de cirkel uiteindelijk (bijna) wit wordt.
Colour Wheels on Black and White Slides
Zwart-wit-fotografie is gebaseerd op een gradiëntsysteem; elke kleur moet — volgens de logica van contrast en belichting — in een grijstint worden vertaald om weergegeven te kunnen worden. Eenzelfde principe wordt ook toegepast in de diaserie 38 Colour Wheels on Black and White Slides, waarbij de kleuren van Maters handgemaakte kleurenwielen gaan corresponderen met verschillende grijze schakeringen. Hier verwijst de kunstenaar met een knipoog naar de zogenaamde ‘objectiviteit’ van fotografie; deze is geen zuivere registratie van wat we zien, maar een manier om de werkelijkheid te duiden.
Density Drawings
De eerder getoonde Site-Specific Density Drawings berusten op het principe van Katja Maters Density Drawings, waarbij de camera tot een soort tekeninstrument wordt. Met inkt, stift, krijt of verf kleurt Mater vlakken in tot er sprake is van één monochroom beeldoppervlak. De kleur van het papier mengt hierbij met de kleur van het gebruikte tekenmateriaal. Ondertussen fotografeert ze de verschillende stadia door telkens hetzelfde negatief te belichten. Hoe vaker belicht, des te donkerder of verzadigder het vlak. Het resultaat zijn twee ‘schilderijen’: het gelaagde fotografische beeld en het monochrome schildersvlak, waarbij in het midden blijft wat nu eigenlijk het eindproduct is en wat louter als documentatie dient.
Time Passing Objects
Fotografie betekent in de tijd te reizen: terug naar een moment dat niet meer is. Of naar meerdere momenten tegelijk, als je zoals Katja Mater verschillende tijdstippen op elkaar stapelt. In Time Passing Objects beschildert zij driedimensionale objecten van papier en karton. Omdat de aangebrachte verf steeds zwaarder gaat wegen, worden de objecten steeds instabieler en zakken een beetje ineen. Ook beweegt het object bij elke nieuwe laag verf. Dit leidt tijdens de meervoudige belichting tot verschuivingen, wat nieuwe gradaties en nieuwe tinten in het fotografische beeld tot gevolg heeft. Het toeval krijgt op deze wijze een eigen rol toebedeeld; er ontstaan vormen van fragiele schoonheid, kwetsbaar als sneeuwkristallen op een raam of voetafdrukken in het zand.
Motion Drawing
In deze film vertaalt Katja Mater het principe van de Density Drawings naar bewegende beelden, naar het domein van de (animatie)film. Eigenlijk zijn de Density Drawings al een vorm van ‘animatie’ — iets dat in dit werk expliciet aan de orde wordt gesteld. Schilderkunst is eigenlijk altijd een vorm van ‘bewegend beeld’, gezien het proces van stapsgewijze beeldopbouw. In de film beweegt Mater een camera langs beschilderde papieren stroken waarbij de films net als in de fotografische versie meerdere keren wordt belicht.
Interior A-H
Door acht gaten in de muren fotografeerde Mater de binnenkant van een zelfgebouwde houten ruimte, waarbij ze het interieur stapsgewijs van blauw naar zwart schilderde. Door gebruik te maken van verschillende camerastandpunten ontstaat een vreemde impressie van de ruimte die lijkt te zweven tussen een driedimensionale werkelijkheid en een tweedimensionale representatie ervan. De zichtbare gaten, architectonische lijnen en hoeken zijn de enige elementen die het beeld in de pre-fotografische werkelijkheid verankeren en verwijzen naar de nu geheel zwarte begaanbare houten constructie in de tentoonstellingszaal.
Residuum
Residuum verwijst naar Katja Maters serie Objects. De foto die hier gepresenteerd wordt is een enkele opname van een beschilderd object dat ze voor deze serie gebruikte. Het gefotografeerde object is helemaal zwart, net als de achtergrond. De opname documenteert de staat van het papieren object aan het einde van het proces.
Folded Variations
Een foto verbeeldt niet alleen iets, het is ook iets: bijvoorbeeld een stuk papier dat je kunt verscheuren, verfrommelen of opvouwen. De Folded Variations-serie toont papieren objecten die Mater heeft beschilderd en door middel van meervoudige belichting op één negatief heeft gedocumenteerd. Door de foto’s op verschillende manieren te vouwen, ontstaan weer nieuwe ‘objecten’ die de vorm van de voorwerpen in de voorstelling veranderen en deze een nieuwe, letterlijke diepte geven.
Interview
Katja Mater interviewed by Valentijn Byvanck for 4ART
Biografie Katja Mater
Katja Mater (1979) studeerde in 2005 af aan De Ateliers in Amsterdam. Daarvoor doorliep zij de Gerrit Rietveld Academie in dezelfde stad. Mater was als artist in residence verbonden aan de Skowhegan School of Painting & Sculpture en The Mac Dowell Colony, beiden in de Verenigde Staten, en aan Künstlerhaus Bethanien in Berlijn. Ze toonde eerder werk in Galerie Martin van Zomeren (2013), De Vleeshal, Middelburg (2012), Fotogallerit, Oslo (2012), Tanya Bonakdar Gallery, New York (2012) en Centre d’Art Contemporain, Genève (2011).
Links
Katja Mater in lijst 24 Artists to Watch 2013.
Maxine Kopsma over Katja Mater in MetropolisM.